Jedna z najładniejszych i najciekawszych miejscowości na Ziemi Kłodzkiej, leżąca nad Nysą Kłodzką. Stanowi niemal geograficzne centrum Ziemi Kłodzkiej. Gorzanów znany jest już od wczesnego średniowiecza. Ceniony był od dawna jako miejscowość o wybitnych walorach rekreacyjno- wypoczynkowych, a od ponad 100-lat do jej popularności przyczyniło się odkrycie w 2- giej połowie XIX w. miejscowych źródeł mineralnych. W 1895 roku czynna była już rozlewnia wody mineralnej, eksploatująca źródło ,,Weberquell” produkująca ok. 300 tys. butelek wody rocznie. Piękna, dawniej zalesiona okolica wzbudzała zainteresowanie mieszkańców pobliskich miast, szukających spokoju i wytchnienia wśród cienistych lasów i u brzegów Nysy Kłodzkiej. W niezwykle bogatym w zabytki Gorzanowie góruje nad miejscowością kościół parafialny pod wezwaniem św. Marii Magdaleny, który przetrwał w stanie dobrze świadczącym o jego gospodarzach. Imponująca wieża kościelna była jako pierwsza podświetlana na Ziemi Kłodzkiej.
Pałac w Gorzanowie
fot. Robert Duma
Kościół św. Marii Magdaleny
fot. Robert Duma
Miejscowość jest wymieniana źródłowo, po raz pierwszy w roku 1341 jako Arnoldisdorf później Arnsdorf lub ,,Arnoldi villa”. W 1670 roku otrzymała nazwę ,,Grafenort” a po 1945 roku Gorzanów. Miejscowość nie stanowiła majątku królewskiego tzw. ,,królewszczyzny”, lecz w bliżej nieokreślonym czasie wczesnego średniowiecza stała się własnością prywatną. Należała m.in. do dwóch znanych rodów Muszyn i Raczyn, lecz po wojnie 30-stoletniej dobra te zostały skonfiskowane za sprzyjanie czeskiej rebelii. Wtedy to, dobra te wraz z zamkiem przeszły na krótko w posiadanie biskupa wrocławskiego Karola, będącego arcyksięciem austriackim , który jednak sprzedał majątek Johanowi Arbogastovi von Annenberg za ,,magiczną” sumę 52525 Talarów. W 1636 roku nowy właściciel otrzymał tytuł (starosty Hrabstwa Kłodzkiego). Po śmierci Annenberga, jego córka i dziedziczka Maria Maximiliana, poślubiła Johanna Fridricha von Herbestein, który pochodził ze styryjskiej rodziny szlacheckiej od dawna związanej z Habsburgami (jeden z jej członków był znanym dyplomatą w XVI w. (posłował do Moskwy i napisał relację z tej podróży). Od momentu przejęcia zamku i dóbr gorzanowskich przez Herbersteinów, rozpoczęła się niemal trzystuletnia obecność tego rodu w Gorzanowie, która zaznaczyła się nawet w nazwie miejscowości (Grafenort – hrabiowska miejscowość).
Rotunda
Archiwum TMG
Karol von Holtei
Archiwum TMG
Niewiele brakowało do uzyskania praw miejskich przez Gorzanów, o co hrabia zabiegał na dworze cesarskim. Jednak ostry sprzeciw pobliskiego miasta Bystrzyca Kłodzka jak i innych miast uniemożliwił uzyskanie owych praw. Zasługą hrabiego było również założenie pierwszego na Ziemi Kłodzkiej, a może i najstarszego, regularnego na Śląsku ogrodu pałacowego wraz z jego architektoniczną osobliwością – Rotundą (pawilon ogrodowy wzorowany na budowli z Schonbrunn pod Wiedniem). Należy również przyznać, że był to człowiek pobożny, ufundował nawet w lesie koło Gorzanowa kaplicę św. Antoniego, która stała się z czasem miejscem pielgrzymek i wita turystów, aż po dzień dzisiejszy, wraz z figurami i kapliczkami przydrożnymi, których tutaj nie brakuje. Rządy hrabiego okazały się jednak ciężkie dla ludności poddańczej, która w XVII stuleciu podjęła bunt. Jak się później okazało, był to najpoważniejszy bunt chłopski w dziejach Hrabstwa Kłodzkiego. Na początku XIX w. dzięki pasji hrabiego Hieronima von Herbersteina został powołany do życia teatr dworski w Gorzanowie. Działał stale przez 8 miesięcy w roku (od września do maja) dając trzy przedstawienia tygodniowo. Repertuar był bogaty, grano sztuki: Szekspira, Goethego, Schillera, wystawiano dramaty, widowiska muzyczne, z czasem nawet i małe opery. Dyrektorem artystycznym przez szereg lat był znany poeta, dramatopisarz, artysta, reżyser i polonofil Karol von Holtei. W swoich dziełach pozostawił trwały ślad rozlicznych związków z Gorzanowem, jego mieszkańcami i tutejszą przyrodą. Teatr działał do śmierci hr. J.H. von Herbersteina (1847r.), ale jego sława przetrwała znacznie dłużej. Pod koniec XIX w. Gorzanów stawał się coraz bardziej znanym letniskiem. W latach 20- tych nowego wieku w Gorzanowie odbywały się Misteria Pasyjne. Było to wielkie przedsięwzięcie (widownia czyli park zamkowy mogła pomieścić 5 tys. osób, a w scenach masowych brało udział 150 aktorów i statystów. Przedstawienia te stały się wielką atrakcją i ściągały do Gorzanowa licznych pielgrzymów jak i turystów. Od 1930r. zespół zamkowy przeszedł pod zarząd miasta Bystrzycy Kł. Gorzanów był już wówczas popularnym, dobrze zagospodarowanym letniskiem, cieszącym się – od z górą stu lat – opinią najpiękniejszej wsi Ziemi Kłodzkiej.
Misteria Pasyjne – lata 20-te
Archiwum TMG
Dwór Raczyn
Archiwum TMG
W czasie II wojny światowej Gorzanów nie ucierpiał, gdyż na terenie Ziemi Kłodzkiej nie było prowadzonych działań wojennych. Jednak ludność cywilna musiała przejść tzw. ,,akcję przesiedleńczą” w myśl podjętych traktatów. Zarówno Polacy wypędzeni przez Rosjan jak i Niemcy, zmuszeni byli do opuszczenia swoich domów i stron rodzinnych. Gorzanów leży przy trasie międzynarodowej na Wiedeń i Pragę, 9 km. od Kłodzka i 7 km. od Bystrzycy Kłodzkiej. Jest największą wsią w gminie bystrzyckiej. Obecnie liczy 1200 mieszkańców. Ludność utrzymuje się głównie z pracy w zakładach miejscowych (zwłaszcza rozlewni wód mineralnych). Na terenie Gorzanowa istnieją trzy zakłady produkujące wodę mineralną, sieć sklepów, Szkoła Podstawowa, Ośrodek Zdrowia, Poczta, Stacja Kolejowa (działająca od końca XIX w.), Biblioteka Publiczna, Kawiarnia, Młyn. W centrum znajduje się dawny park pałacowy o powierzchni 6,5 ha., w którym rosną stare okazy drzew rodzimych i egzotycznych (niektóre mają ponad 300 lat. Z okolicznych dróg roztaczają się piękne widoki na góry Bystrzyckie i Masyw Śnieżnika. W 1999r. na dziedzińcu zamkowym jak i w miejscowym kościele odbyły się koncerty muzyki dawnej w ramach I Ogólnopolskiego Festiwalu Kameralistyki Młodych. Natomiast w roku 2000 powołane do życia zostało Towarzystwo Miłośników Gorzanowa. Tak więc mieszkańcy pragną przywrócić dawny blask miejscowości, wykorzystać spory potencjał zabytkowy na bazie m.in. dobrodziejstw gorzanowskich wód produkowanych tutaj od 1892 roku.